Umowa ubezpieczenia, jako umowa cywilnoprawna, ma ze swej istoty charakter dobrowolny. To uczestnicy obrotu prawnego decydują czy, kiedy i z kim zawrą umowę ubezpieczenia. Swoboda zawarcia umowy ubezpieczenia jest jednak często ograniczana, gdyż szereg przepisów prawa wprowadza obowiązek posiadania ubezpieczenia w odpowiednim zakresie dla określonych kategorii podmiotów.
Obecnie mamy około 60 rodzajów ubezpieczeń obowiązkowych. Z reguły wprowadzenie obowiązku posiadania ubezpieczenia podyktowane jest troską prawodawcy o zabezpieczenie interesów poszkodowanych działaniami osób zobowiązanych do posiadania takowego ubezpieczenia. Poszkodowany zyskuje bowiem dodatkowego dłużnika, od którego może żądać odszkodowania, bez względu na sytuację majątkową sprawcy szkody. Nie dziwi więc, że większość ubezpieczeń obowiązkowych to ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej np. ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, ubezpieczenie OC doradcy podatkowego czy ubezpieczenie OC organizatora imprez masowych za szkody wyrządzone ich uczestnikom.
